Kobieta dojrzała a osteoporoza

Tkanka kostna człowieka jest bardzo aktywna metabolicznie i podlega ciągłej wymianie - nieustannie tworzą się nowe komórki a stare ulegają zniszczeniu (resorbcji). Cykl przebudowy kości trwa około 6 miesięcy, jednak te dwa procesy nie zawsze pozostają w równowadze! W młodości przeważa kościotworzenie a w starszym wieku - resorbcja. To, że Twoje kości wraz z wiekiem stają się słabsze jest zjawiskiem całkowicie normalnym - zmniejsza się tzw. zawartość kości w kości, czyli jej gęstość.

Zależna od wieku, fizjologiczna utrata masy kostnej rozpoczyna się już po 30. roku życia. Dlatego ważne jest, aby do tego wieku osiągnąć jak najwyższą masę ciała, tzw. szczytową masę kostną. Możemy uzyskać to przez prawidłowe odżywianie się i trening fizyczny. Niezwykle ważne są też predyspozycje genetyczne. Utrata masy kostnej po tym okresie wynosi zarówno u mężczyzn jak i kobiet 1% rocznie. Jest to wynik zaburzonej czynności komórek kościotwórczych (osteoblastów) i w efekcie spowolnienia procesów tworzenia się kości. W miarę upływu lat obniża się aktywność enzymów biorących udział w metabolizmie witaminy D i jej wchłaniania się w jelicie. Upośledzenie kościotworzenia prowadzi do zwiększenia utraty masy kostnej. Pomimo iż proces ten obserwuje się u obu płci, to u kobiet po naturalnej, a jeszcze bardziej po chirurgicznej menopauzie, występuje wyraźne przyspieszenie utraty masy kostnej nawet do 6% rocznie. Utrata masy kostnej u kobiet jest najbardziej wyraźna w ciągu pierwszych kilku lat po menopauzie. Pierwsze dolegliwości związane ze zmniejszeniem się gęstości kości pojawiają się po około 4-5 latach po ostatniej miesiączce.

Co to jest osteoporoza?

Osteoporoza (gr. osteon - kość) jest chorobą charakteryzującą się postępującym ubytkiem masy kostnej z jednoczesnym zaburzeniem jej struktury (rzeszotowienie kości), które prowadzi do podwyższenia ryzyka złamania kości. Największym przy tym problemem społecznym jest osteoporoza menopauzalna. Jest to choroba o skrytym, bezobjawowym przebiegu, która ujawnia, gdy zmiany w kościach są już bardzo zaawansowane i dochodzi do patologicznych złamań.

W wyniku osteoporozy powstają typowe złamania kości promieniowej w okolicy nadgarstka. Przyczyną bezpośrednią jest zwykle upadek, podczas którego kobieta próbuje podeprzeć się dłońmi, aby zmniejszyć jego skutki. Bardzo bolesne i znacznie ograniczające życiową aktywność są kompresyjne złamania kręgosłupa, najczęściej w odcinku lędźwiowym i piersiowym. Występują przeważnie po 60. roku życia, powodując zapadanie się kręgów kręgosłupa i powstawanie zgarbionej sylwetki, często widywanej u staruszek. Najczęściej po 70. roku życia, wraz z pogłębianiem się zmian kostnych występują złamania szyjki kości udowej. Gojenie się tego typu złamania jest bardzo trudne i długotrwałe. Obecnie proponuje się kobietom operację stawu biodrowego z umieszczeniem protezy. Do innych rzadziej występujących złamań należą złamania żeber i miednicy.

Do czynników sprzyjających rozwojowi osteoporozy zalicza się:
- długotrwałe niedobory estrogenów (wczesne wygaśnięcie funkcji jajników, zaburzenia hormonalne)
- czynniki genetyczne
- mała aktywność ruchowa
- nieprawidłowa dieta, nieodpowiednia ilość wapnia i witaminy D
- picie kawy w nadmiernych ilościach
- długotrwała terapia hormonami z grupy steroidów np. przy astmie oskrzelowej

Jak rozpoznać osteoporozę?

Jeszcze kilkanaście lat temu osteoporozę rozpoznawano na podstawie wykonywanych badań rentgenowskich lub wystąpienia typowego złamania po niewielkim urazie, ale zmiany kostne były już wówczas bardzo zaawansowane. Obecnie istnieje możliwość stwierdzenia obniżenia gęstości kości jeszcze przed pojawieniem się złamania. Sposobem dokonywania pomiarów gęstości kości jest densytometria bądź tomografia komputerowa. Badanie tego typu lekarz powinien zalecić kobietom, które mają podwyższone ryzyko osteoporozy i nie otrzymują estrogenów.

Profilaktyka i leczenie osteoporozy

Za główny czynnik ryzyka osteoporozy pomenopauzalnej uważa się niedobór estrogenów. Wiele badań wykazało, że długotrwałe podawanie estrogenów zmniejsza utratę masy kostnej. Kobiety stosujące leczenie estrogenami przez 8 lat mają o kilkanaście procent wyższą masę kostną kręgosłupa od kobiet nie stosujących hormonalnej terapii zastępczej. Uznano jednak, że rozpoczynanie terapii hormonalnej w okresie wielu lat po ostatniej miesiączce z innych względów nie jest korzystne i zamiast estrogenów w takich przypadkach zaleca się stosowanie typowych leków na osteoporozę.

Terapia menopauzy

Nadchodzi taki czas w życiu kobiety, że miesiączki stają się nieregularne lub zanikają całkowicie i wtedy odczuwa ona różne przykre związane z tym sensacje. Na szczęście dzisiejsza medycyna potrafi poradzić sobie z dolegliwościami związanymi z okresem przekwitania: uderzeniami gorąca, zmianami nastroju, zlewnymi potami, czyli z tzw. objawami wypadowymi. Podstawową metodą leczenia jest zastosowanie terapii hormonalnej, która usuwa ich przyczynę to jest spadek wytwarzania hormonów płciowych - estrogenów.

Estrogeny

Podanie estrogenów po menopauzie, czyli naturalnych hormonów kobiecych, zmniejsza opisane powyżej dolegliwości. Dzieje się tak dlatego, że po ich podaniu następuje podwyższenie ich stężenia we krwi. Terapia hormonalna ma swoją długą i burzliwą historię. Podejście do niej zmieniało się na przestrzeni lat od euforii, kiedy to uważano, że estrogeny są panaceum na wszystkie dolegliwości kobiety po panikę, że mają bardzo szkodliwy wpływ na zdrowie kobiety?!

Dieta i aktywność fizyczna

Uważa się, że kobiety w okresie pomenopauzalnym powinny przyjmować co najmniej 1200 mg wapnia dziennie. Witamina D zalecana jest w dawce 400 IU (jednostki międzynarodowej); u kobiet z zaburzeniami wchłaniania może być ona zwiększona do 800 IU dziennie.
Podsumowanie, aby jak najdłużej mieć mocne kości, trzeba dbać o to całe życie. Skoro masy kostnej przybywa nam mniej więcej do trzydziestki, starajmy się, choć brzmi to jak truizm, prowadzić aktywny tryb życia i prawidłowo się odżywiać, zapewniając sobie tym samym kapitał na resztę naszych dni.